Sức mạnh chữa lành của Chánh Niệm (phần 1)

Tác giả: Barry Boyce

Barry Boyce đã tổ chức một hội thảo quy tụ nhiều chuyên gia hàng đầu — gồm Jon Kabat-Zinn, Susan Bauer-Wu và Daniel Siegel — để thảo luận về những lợi ích đối với sức khỏe của chánh niệm — nó tác động tới những gì, nó tác động như thế nào, tại sao nó lại hiệu quả.

Khi chúng ta nghĩ đến chánh niệm hoặc thiền tập, những từ này gợi lên hình ảnh của một khoảng thời gian yên tĩnh, riêng tư của tĩnh lặng và bình an. Khi nghĩ đến bệnh viện và phòng mạch, chúng ta nghĩ đến sự lo lắng, đau đớn và hỗn loạn mà chúng ta có thể gặp ở đó, và cho rằng chánh niệm không có hiệu quả trong việc chăm sóc sức khỏe.

Một số chuyên gia chăm sóc sức khỏe hàng đầu muốn thay đổi ý nghĩ đó. Bởi vì họ có bằng chứng cho thấy chánh niệm có khả năng chữa bệnh sâu sắc, họ đang đưa nó vào trong hệ thống chăm sóc sức khỏe của Mỹ, từ phòng ngừa, chẩn đoán và điều trị, thông qua chữa bệnh, chăm sóc giảm nhẹ và thậm chí là quản lý sức khỏe và đào tạo y tế.

Với sự giúp đỡ của Susan G. Komen for the Cure, mạng lưới cơ sở lớn nhất thế giới gồm các nhà hoạt động và những người vượt qua ung thư vú và nhà tài trợ cho Bài giảng Lynn về y học tích hợp, chúng tôi đã tập hợp ba chuyên gia hàng đầu thế giới về khả năng chữa bệnh của chánh niệm và những lợi ích của y học tích hợp để thảo luận về hiện tại và tương lai của y học tâm thể.
 —Barry Boyce, Tổng biên tập

Tiến sĩ Jon Kabat-Zinn, là người sáng lập kiêm giám đốc điều hành của Trung tâm Chánh niệm trong Y học, Chăm sóc Sức khỏe và Xã hội tại Trường Đại học Y Massachusetts, đồng thời là người tạo ra chương trình Giảm Căng Thẳng Dựa Trên Chánh Niệm (MBSR: Mindfulness-Based Stress Reduction) nổi tiếng. Ông là tác giả của một số đầu sách bán chạy nhất bao gồm Full Catastrophe Living; Wherever You Go, There You Are (Nơi ấy cũng là Bây giờ và Ở đây); và gần đây nhất là, Coming to Our Senses; Healing Ourselves and the World through Mindfulness (Chữa lành bản thân và thế giới thông qua chánh niệm).

Tiến sĩ Susan Bauer-Wu là phó giáo sư về điều dưỡng và học giả xuất sắc của Liên minh ung thư Georgia tại Đại học Emory ở Atlanta. Cô là một nhà nghiên cứu, bác sĩ lâm sàng và nhà giáo dục tập trung vào ứng dụng lâm sàng của thiền và tác động của nó đối với sức khỏe và chất lượng cuộc sống ở những người mắc bệnh hiểm nghèo, đặc biệt là ung thư.

Bác sĩ y khoa Daniel Siegel là một giáo sư lâm sàng về tâm thần học tại Trường Y khoa UCLA. Ông là giám đốc của Viện Mindsight và đồng giám đốc của Trung tâm nghiên cứu nhận thức tư duy UCLA. Ông là tác giả của cuốn sách The Mindful Brain: Reflection and Attunement in the Traning of Well, and Mindsight: The New Science of Personal Transformation.

Một số lợi ích của chánh niệm — cả việc thực hành và trạng thái của tâm — đối với sức khoẻ và sự chữa lành của chúng ta là gì?

Jon Kabat-Zinn: Tương quan với những gì bạn đang trải qua, nắm giữ nó, và ở một khía cạnh nào đó, kết thân với nó — đó là nơi có sức mạnh chữa lành hoặc chuyển hóa của thực hành chánh niệm. Khi chúng ta thực sự có thể hiện diện ngay trong hiện tại, không cố gắng tìm kiếm một trạng thái tâm khác, thì chúng ta sẽ khám phá ra những nguồn nội lực sâu xa mà chúng ta có thể tận dụng. Tiếp cận với mọi thứ như chúng vốn là, chính là định nghĩa của tôi về sự chữa lành.

Đánh giá cao loại nhận thức này có thể có những ảnh hưởng gần như ngay lập tức đến sức khỏe và hạnh phúc. Nghe có vẻ thật điên rồ, bạn có thể làm quen với nỗi đau hoặc nỗi sợ hãi của mình — thay vì cảm thấy rằng bạn không thể đi đến đâu cho đến khi thứ khiến bạn khó chịu bị loại bỏ hoặc bị phá hủy hoặc biến mất. Đó là một nhận thức thực sự sâu sắc mà người thực hành (hành giả) nhận ra.

Thực sự rất có tính chữa lành khi nhận ra rằng, nếu chỉ một trong một khoảnh khắc ở đây và một khoảnh khắc ở kia, bạn có thể ở trong một mối quan hệ khôn ngoan hơn với trải nghiệm nội tâm của mình hơn là chỉ bị thúc đẩy bởi việc ưa thích nó hoặc ghét bỏ nó.

Chúng tôi muốn nói với những bệnh nhân đến với phương pháp Giảm Căng Thẳng Dựa Trên Chánh Niệm rằng có sự phù hợp với họ nhiều hơn là không phù hợp, bất kể chẩn đoán của họ là gì. Chúng tôi sẽ tăng cường những gì phù hợp với họ và xem điều gì sẽ xảy ra. Đó là một cuộc phiêu lưu tuyệt vời và thật hài lòng khi có thể nhìn thấy mọi người bừng tỉnh khi họ trải nghiệm kiến thức rằng hiện diện ngay tại nơi mình đang có mặt là hoàn toàn ổn.

Daniel Siegel: Để giúp mọi người vơi đi nỗi đau, hoặc hiểu về sự di căn của họ, hoặc về tỷ lệ tử vong của họ, việc khám phá một khoảng không rộng rãi trong tâm hồn nơi họ nhận ra mình là một phần của dòng chảy vạn vật —người ta đau ốm, người ta chết đi, và họ là một phần của bức tranh lớn đó là một điều vô cùng giá trị đối với họ.

Trong sự rộng rãi đó, có một sự sáng suốt tuyệt vời không giống như sự thư thái. Nó không chỉ việc nghỉ ngơi cho thoải mái. Bạn vượt ra khỏi cuộc đối thoại nội tâm của bạn về “Tôi muốn trở nên tốt hơn ngay bây giờ.” Bạn có thể đang ở giữa những đớn đau cùng cực nhưng vẫn tìm thấy sự bình tĩnh và sáng suốt vô cùng.

Susan Bauer-Wu: Điều rất quan trọng đối với những người bị ung thư hoặc bất kỳ căn bệnh nghiêm trọng nào khác là phải trở nên hòa hợp với những gì họ đang trải qua, chứ không phải là bị kẹt lại với nó, điều này thường có thể xảy ra.

Một trong những lợi ích quan trọng nhất của chánh niệm là chú ý đến những gì đang xảy ra trong cơ thể, tâm trí và môi trường xung quanh bạn — hiện diện cùng những gì đang xảy ra với bạn, và xung quanh bạn vào một thời điểm cụ thể. Chánh niệm trở thành nền tảng giúp bệnh nhân đưa ra quyết định hợp lý và định hướng tất cả những gì họ phải trải qua.

Một lợi ích khác của chánh niệm là ít phản ứng cảm xúc hơn và tâm trí ổn định hơn. Không phản ứng thái quá về mặt cảm xúc mang lại sự minh mẫn hơn cho tinh thần, điều này có lợi cho sức khỏe thể chất và tâm thần. Tâm trí ổn định giúp bạn có thể chống chọi tốt hơn với trải nghiệm bệnh tật và tất cả những gì liên quan đến nó. Đó là một kết quả rất quan trọng và tích cực.

Jon Kabat-Zinn: Trên thực tế, chúng ta chưa có ngôn ngữ để mô tả chánh niệm là gì. Đó là một trong những phần thú vị của tất cả các nghiên cứu về chánh niệm đang diễn ra.

Với rất nhiều quan điểm khác nhau được triển khai về nó, bao gồm khoa học thần kinh và y học lâm sàng, chúng tôi sẽ có thể mô tả nó phong phú hơn. Tôi thấy phù hợp khi gọi nó là một cách luyện tập, nhưng chúng ta phải phân biệt nó với nhiều loại luyện tập khác. Ví dụ, nó không hoàn toàn giống như luyện tập piano. Theo cách đó, nó liên quan đến kỷ luật, nhưng bạn không cố gắng trở thành một người điêu luyện.

Tôi thích gọi chánh niệm là một cách sống. Điều đó mang lại cho mọi người phạm vi rộng rãi hơn trong những gì họ đang thực sự trải nghiệm, bởi vì nó không phải là cố gắng ở trong một trạng thái đặc biệt, và nếu bạn không ở trong trạng thái đó, thì bạn đang làm sai. Thay vào đó, bạn có thể mang lại sự nhận biết đối với bất kỳ trạng thái nào bạn đang ở trong. Không có gì sai khi bị cuốn vào những khoảnh khắc khó khăn, căng thẳng, kích động hoặc bối rối.

Đó là lý do tại sao việc mô tả chánh niệm như một trạng thái tâm trí có thể có nhiều vấn đề. Nếu chúng ta đang nói về việc chuyển đổi chăm sóc sức khỏe hoặc chuyển hóa mối quan hệ của bất kỳ cá nhân nào với cơ thể của chính họ — đặc biệt nếu họ đang đau đớn hoặc bị ung thư hoặc một căn bệnh đe dọa tính mạng khác — thì ý tưởng rằng chánh niệm là một trạng thái tâm trí cụ thể có thể gây hiểu lầm.

Khi chúng ta gặp những tình trạng này, tâm trí có thể rất kích động và rối loạn. Sẽ có những phản ứng cảm xúc, như Susan đã đề cập. Do đó, ý tưởng rằng cần đạt được một trạng thái tâm trí đặc biệt, và nếu bạn cố gắng thật nhiều, thực sự đủ tốt, bạn sẽ đạt tới nó và mọi thứ sẽ tuyệt vời cho phần còn lại của cuộc đời bạn, sẽ là một sự hiểu nhầm về bản chất thực sự của chánh niệm.

Daniel Siegel: Trong khoa học thần kinh, chúng ta nói về một tập hợp nhất thời các mô hình kích hoạt não mà chúng ta gọi là trạng thái não bộ. Nếu bạn muốn chuyển từ bộ não sang tâm trí, một số người sẽ gọi nó là một trạng thái của tâm trí. Bạn có thể lập luận rằng có một thứ mà chúng ta có thể gọi là “nhận thức,” và trong thuật ngữ chung đó, có nhiều cách nhận thức khác nhau.

Ví dụ, nếu tôi thực sự tức giận và tôi có một khẩu súng trong tay, tôi biết rằng khẩu súng đang ở trong tay tôi. Nếu tôi bắn ai đó, bạn có thể nói rằng tôi hoàn toàn biết rằng tôi đã thực hiện hành vi này. Nhưng khi chúng ta thảo luận về cái mà chúng ta có thể gọi là “nhận thức có chánh niệm,” thì một điều gì đó còn đang diễn ra.

Nếu tôi nhận thức một cách chánh niệm, tôi sẽ thấm nhuần đủ loại phân biệt về việc liệu hành động tôi sắp làm có phải là hành động tốt cho đang ở người trước mặt tôi và cho bản thân tôi hay không. Tôi sẽ có một ý thức rộng hơn so với việc chỉ nhận thức về khẩu súng trong tay. Tôi sẽ có một bức tranh lớn hơn về khoảnh khắc đang diễn ra, không chỉ là cảm giác. Vì vậy, tôi có thể đặt súng xuống.

Như thiền sư Joan Halifax đã chỉ ra trong một khóa tu gần đây mà tôi tham gia, có sự khác biệt giữa nhận thức và nhận thức bằng trí tuệ. Khi bạn nhìn vào khoa học thần kinh, nhận thức bằng trí tuệ có thể liên quan đến toàn bộ những gì chúng ta gọi là những cấu trúc giữa của vùng trước trán.

Một quan điểm có thể nảy sinh là: Khi chúng ta nói về trọng tâm của sự chú ý, chúng ta thường đề cập đến các khu vực thuộc vùng lưng bên hoặc mặt bên. Trí tuệ, lòng trắc ẩn, sự thấu cảm, sự thấu hiểu chính mình, nhận thức được cơ thể của chính mình, khả năng linh hoạt, tạm dừng trước khi bạn hành động — tất cả những yếu tố đó của trải nghiệm tinh thần của chúng ta dường như tương quan với hoạt động trước trán ở giữa, không chỉ hoạt động trước trán mặt bên.

Người sử dụng khu vực lưng bên của mình nhận biết được súng và nhắm mục tiêu chuẩn, vì anh ta có sự chú ý tốt. Nhưng với người nhận thức có chánh niệm, chúng ta có thể đề xuất, khai thác tất cả các mối tương quan của trí tuệ và lòng từ bi, và trong khoảnh khắc đó, anh ta hoặc không cầm súng lên, hoặc nghĩ đến các lựa chọn khác, hoặc dừng lại trước khi sự thôi thúc biến thành hành động.

Thực hành chánh niệm có thể khám phá ra những suy nghĩ đen tối và ác ý, những gì mà mọi người có thể thấy khá sốc. Điều đó có lợi trong cuộc khủng hoảng sức khỏe hay không?

Daniel Siegel: Phần lớn những gì xảy ra trong tâm trí không nằm trong ý thức, tuy nhiên những quá trình không có ý thức này có tác động đến sức khỏe của chúng ta. Đưa sự nhận biết đến với những suy nghĩ tiêu cực này, chẳng hạn như sợ hãi, thù địch, phản bội hoặc buồn bã là một phần của sức khỏe cơ bản, bởi vì những suy nghĩ đó — những gì trong lĩnh vực của tôi được gọi là các quá trình thần kinh không tích hợp — về cơ bản giống như các lỗ đen.

Chúng có lực hấp dẫn lớn đến mức chúng hút cạn năng lượng của sự sống. Chúng ảnh hưởng đến sức khỏe của tâm trí, sự linh hoạt và uyển chuyển, cảm giác vui vẻ và biết ơn. Chúng ảnh hưởng đến các mối quan hệ, dẫn đến những cách cư xử cứng nhắc hoặc những cách tương tác dễ gây xung đột. Chúng cũng ảnh hưởng đến bản thân cơ thể, bao gồm hệ thần kinh và hệ miễn dịch.

Vì vậy, một quá trình khám phá như chánh niệm giúp nhận thức được những suy nghĩ tiêu cực đáng sợ đó có thể rất có lợi. Đôi khi bạn phải đặt tên cho nó để chế ngự nó. Một số nghiên cứu cho thấy rằng khi bạn đưa điều gì đó vào nhận thức và mô tả nó, bạn có thể chuyển năng lượng tiêu cực trước đây — một suy nghĩ hoặc nhận thức hút kiệt sức lực của bạn — sang một dạng mới.

Với chánh niệm, những gì không có sẵn để nhận thức sẽ trở nên sẵn có. Chúng ta cần hỗ trợ mọi người trong cuộc hành trình đó, bởi vì nhận thức được nhiều hơn những gì đang diễn ra trong tâm trí có thể là một sự phát triển rất hữu ích trong cuộc sống của một người.

Jon Kabat-Zinn: Chúng ta thường liên tưởng đến những suy nghĩ của mình, cho dù chúng có tiêu cực dữ dội hay không, như một lời tuyên bố đáng tin cậy về sự thật. Khi bạn tức giận, mọi thứ có thể có vẻ đe dọa hoặc khó chịu hoặc không thỏa đáng.

Bạn tin những gì suy nghĩ của bạn đang nói với bạn. Chánh niệm về những suy nghĩ cho phépbạn nhận thức được một suy nghĩ hoặc cảm xúc mãnh liệt như một cơn bão trong tâm trí hoặc một sự việc trong nhận thức. Một khi bạn xem nó như một sự việc hoặc một cơn bão, nó không còn có quyền lực như trước đối với bạn nữa.

Trầm cảm, điều mà được xem là một mối quan tâm lớn đối với các bệnh nhân, phần lớn là một căn bệnh của việc suy nghĩ không được kiểm soát. Có rất nhiều bằng chứng cho thấy chánh niệm thực sự có thể giúp bạn phát triển một mối quan hệ hoàn toàn khác với luồng suy nghĩ tiêu cực được gọi là suy nghĩ trầm cảm. Chánh niệm có ý nghĩa sâu sắc về mặt sức khỏe đối với bệnh trầm cảm và cả chứng rối loạn lo âu.

Susan Bauer-Wu: Điều quan trọng cần nhấn mạnh là nhận ra những suy nghĩ tiêu cực thông qua chánh niệm không chỉ đơn thuần là một quá trình thụ động. Ghi nhận những suy nghĩ này cho phép bạn hành động. Bạn có được cái nhìn sâu sắc và sau đó bạn có thể làm điều gì đó với nó.

Jon Kabat-Zinn: Đúng như vậy. Thực hành thiền thực sự là cuộc sống của bạn và cách bạn tiến hành nó trong từng khoảnh khắc. Chánh niệm giúp bạn thực hiện hành động khôn ngoan và sáng suốt, điều này cực kỳ quan trọng nếu bạn muốn tham gia vào quá trình chữa bệnh của chính mình.

Xem tiếp Phần 2